Opis
Model zamku w Siewierzu
Miniatura jest dokładnie odwzorowanym modelem śląskiego zamku w Siewierzu, który był siedzibą biskupów krakowskich i jest częścią cyklu „Zamki Polski w miniaturze”. Obiekt zalicza się do jednych z atrakcji Jury krakowsko – częstochowskiej.
Model ma wymiary: 11,0 cm długości 8,0 cm szerokości 4,0 cm wysokości. Wykonany jest techniką mieszaną (szlachetne gipsy, ceramika, kamionka) malowany jest farbami akrylowymi.
Zamek biskupi w Siewierzu
Początki Siewierza sięgają zarania państwa Polskiego. Gród nad Czarną Przemszą już w pierwszych latach XIII wieku był siedzibą kasztelanii. Od końca XII do połowy XV stulecia rządzili tutaj książęta śląscy, którzy wznieśli miejscowy zamek. W 1443 roku księstwo stało się przedmiotem aktu kupna i sprzedaży: sprzedającym był książę cieszyński Wacław I, kupował Zbigniew Oleśnicki, biskup krakowski. Od tego czasu, aż do końca XVIII wieku, księstwo siewierskie przeszło pod panowanie biskupów krakowskich, którzy kontynuując świecką władzę książąt cieszyńskich przyjęli tytuł książąt siewierskich – „dux Severie”.
Faza średniowieczna
Po nadaniu praw miejskich Siewierzowi (ok. 1276 r.), nowo lokowane miasto założono 2 km na północ od dawnego grodu. Prawdopodobnie wówczas w zakolu rzeki Czarnej Przemszy pośród jej rozlewisk i bagien, które stanowiły naturalny czynnik obronny, wzniesiono nową drewniano–ziemną siedzibę kasztelanów. Usytuowana była ona na sztucznej wyspie usypanej z ziemi i wzmocnionej drewnianymi palami.
Początki murowanego zamku nie zostały do tej pory jednoznacznie ustalone. W stosunkowo nielicznej literaturze popularnonaukowej błędnie datuje się jego powstanie na XV w. Prowadzone od 2001 r. badania historyczne (mgr Artur Rok) wykazały istnienie murowanego zamku na początku 2 poł. XIV w. Przypuszcza się, że pierwsza murowana faza gotyckiego zamku powstała już za panowania książąt bytomskich w 1 połowie XIV w. Nie można również wykluczyć przeciągnięcia się prac budowlanych na wczesne lata panowania książąt cieszyńskich. Dalsze badania historyczne oraz archeologiczne powinny ostatecznie wyjaśnić kwestię początków tej warowni.
Pierwszym elementem murowanym był cylindryczny stołp o średnicy 9 metrów zbudowany pod koniec XIII w. przez księcia opolskiego Władysława lub jego syna Mieszka cieszyńskiego. W latach 1337-1358 książę cieszyński Kazimierz I w miejsce wału polecił zbudować mur obwodowy i wznieść od wschodu murowaną kamienicę. Brama znajdowała się wówczas w południowej części murów, czyli po przeciwnej stronie do obecnej.
W 1443 r. księstwo siewierskie wraz z zamkiem i miastem wykupił od zadłużonego księcia Wacława I cieszyńskiego, biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki. Po kilkuletnim sporze z innymi książętami śląskimi, biskupi krakowscy na mocy dokumentu księcia cieszyńskiego Wacława I, przyjęli świecki tytuł książąt siewierskich, a Księstwo Siewierskie stało się prawie niezależnym organizmem politycznym z własnym wojskiem, sejmem, monetą, surowym sądem, szlachtą. Zamek zaczął pełnić rolę administracyjnej i politycznej siedziby Księstwa Siewierskiego.
W latach 1471-1488 biskup Jan Rzeszowski polecił zbudować nową bramę od strony przeciwległej (północnej). Przy dawnej nieczynnej bramie południowej wzniesiono od wschodu nowy budynek.
Faza renesansowa
W XVI w. biskupi rozbudowywali zamek nadając mu wystrój renesansowy. W 1518 roku biskup Jan Konarski wzniósł wieżę nad nową bramą. Z jego inicjatywy powstał też nowy budynek w północno-wschodniej części zamku.
Biskup Piotr Tomicki około 1524-1530 r. kazał rozebrać gotycki stołp, a materiał z niego posłużył do budowy nowych mieszkalnych skrzydeł zamku w części zachodniej i reprezentacyjnego budynku południowego. Nadało to kompleksowi charakter renesansowej rezydencji z dziedzińcem otoczonym drewnianymi gankami. Kolejne prace polegające na przedłużeniu i nadbudowie budynku zachodniego prowadził biskup Andrzej Zebrzydowski lub biskup Filip Padniewski.
W 1575 r. książę – biskup Franciszek Krasiński umocnił zamek, przystosowując go do wykorzystywania broni palnej. Dodany został dodatkowy mur zewnętrzny, zaś przestrzeń między nim a bryłą zamku wypełniono ziemią. Stworzyło to taras artyleryjski, który otrzymał w wyposażeniu w 10 dział. Brama została umocniona ciekawym barbakanem. Mury oblewała fosa i wody Czarnej Przemszy. W czasie potopu szwedzkiego księstwo siewierskie nominalnie pozostawało neutralne, jednak na zamku przebywały oddziały hetmana Stefana Czarnieckiego, co skłoniło Szwedów do jego zajęcia.
Faza barokowa
Kolejnej przebudowy dokonano w latach 1681-1699 z inicjatywy biskupa: Jana Małachowskiego poprzez przebudowę skrzydła wschodniego i budowy w nim kaplicy, a także budowy arkadowej loggi i kuchni od północy. Prace te dokończył Konstanty Felicjan Szaniawski. W czasie tej przebudowy basztę przy bramie podwyższono i zwieńczono barokowym hełmem z cebulą i latarnią. Po pożarze w połowie XVIII w. biskup Kajetan Ignacy Sołtyk wyremontował wieżę. Forma ogólna nadana wówczas kompleksowi zachowana została w ruinie do dzisiaj.
W 1790 r. Sejm Wielki zlikwidował księstwo siewierskie wcielając je do Rzeczypospolitej. Opuszczony w 1790 r. przez księcia biskupa Feliksa Pawła Turskiego zamek od tamtej pory popada w ruinę. Jeszcze w czasie wojen napoleońskich był wykorzystywany militarnie. Jednak od 1807 r. przez cały XIX wiek pozostał niezamieszkany.
W latach 50. i 70. XX w. rozpoczęto prowadzone z przerwami prace mające na celu zabezpieczenie budowli. Wznowiono je w 1999 r. zmierzając do zachowywana zamku w stanie tzw. trwałej ruiny. Z historycznych elementów zachowały się w pełni – wsparte trójskokowymi przyporami – zewnętrzne mury skrzydeł mieszkalnych (z wyjątkiem ściany południowej), dwa pełne fragmenty ścian skrzydeł mieszkalnych od strony dziedzińca, baszta nad bramą główną, barbakan, fragmenty oryginalnej kamieniarki (kolumny, futryny okien) oraz XVI-wiecznych murów obronnych. Jedynym do tej pory zrekonstruowanym (w latach 70.) większym elementem zamku jest fragment przyziemia skrzydła wschodniego (od strony dziedzińca).
StudioM –
polecam